Koyu Mod:
Yazar :
A.Ö. Doğru, N.N. Uluğtekin
Özet : 20. yüzyılda yaşanan ve insan hayatını etkileyen en önemli olaylardan biri hiç şüphesiz bilgisayarın icadıdır. Başlangıcı 1940’lara dayanan bu gelişme sonucunda, her alanda yeni bir yapılanma ve yenilenme süreci başlamış ve bu süreçte de çalışma yöntemleri, her disiplin için değişmiş ve gelişmiştir. Disiplinimiz de diğer tüm disiplinler gibi bu akımdan etkilenmiştir. Günümüzde klasik harita üretim yöntemleri yerini büyük ölçüde sayısal harita üretimine bırakmış ve kartografyanın en önemli konularından biri olan genelleştirmenin sayısal ortamda, otomatik olarak yapılabilmesi için çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmalara paralel olarak da her türlü amaç için toplanan verinin bilgisayar ortamında düzenlenmesine ilişkin araştırmalar yürütülmektedir. Yaşanan teknolojik gelişmelerin etkisiyle, hala devam etmekte olan bu çalışmalar, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin (CBS) kullanımının artması ile hızlanmış ve yeni açılımlar kazanmıştır. Disiplinler arası bir çalışma olarak nitelendirilen CBS uygulamalarında; farklı disiplinlerden, farklı amaç ve istekteki kullanıcılar görev almaktadır. Bu da söz konusu uygulamalarda kullanılan verinin organizasyonunu güçleştirmekte ve veri yoğunluğu, çözülmesi gereken bir sorun olarak gündeme gelmektedir. Diğer taraftan uygulamalarda aynı yeryüzü fiziksel gerçekliğinin farklı amaç ve ölçeklerde modellenmek istenmesi de aşılması zor olan sorunları gündeme getirmektedir. Bu tür sorunların aşılması amacıyla yapılan çalışmalarda yeryüzü gerçekliğinin çoklu gösterimi ilkesini temel alan farklı bir veritabanı yaklaşımı ortaya atılmıştır. Çoklu gösterim yaklaşımı, tek bir olgunun ya da varlığın tek bir sistem içerisinde farklı boyutlarda (çözünürlük, ölçek, doğruluk, zaman vb.) bir çok defa modellenmesi, gösterilmesi ve kullanılmasıdır. Çoklu Gösterim Veritabanları (Multiple Representational Data Base-MRDB) olarak adlandırılan bu yaklaşımda, uygulamaya yönelik farklı amaç ve ölçekteki ürünlerin, tek bir veritabanından otomatik genelleştirme ile türetilmesi ve daha sonra güncelleştirilmesi amaçlanmaktadır. Günümüzde bir çok ülkede MRDB konusunda çalışmalar yapılmakta ve mevcut sistemlerin bu yaklaşıma göre yeniden tasarlanması üzerine durulmaktadır. Bu kapsamda MRDB’nin uygulama alanı olan CBS ve navigasyon gibi çeşitli konularda araştırmalar sürdürülmektedir. Navigasyon, denizde ve havada rota, karada ise güzergah belirleme ve yön bulma gibi çok farklı uygulama alanında bir gereklilik olarak kendini göstermektedir. Bu nedenle uygulama alanlarına göre uçak, gemi, araba navigasyonu ya da kişisel navigasyon gibi çeşitli isimler almaktadır. Her ne kadar bu yöntemler, amaç ve uygulama ortamına bağlı zorunlu kısıtlamalar nedeniyle önemli farklılıklar içerse de yol bulma isteği tüm yöntemlerin temelini oluşturmaktadır. Çoklu gösterim veritabanları ile navigasyon sistemlerinin bütünleştiği nokta ise navigasyon haritalarının tasarımı ve bu haritalara yönelik veritabanlarının oluşturulmasıdır. Çünkü farklı navigasyon işlemlerinin farklı aşamalarında yeryüzü gerçekliğinin değişik ölçek ve amaçlarda gösterimi yapılmaktadır. Aynı zamanda sistemin kullanımı sırasında, genelleştirilmiş gösterimlere ilişkin veritabanlarının oluşturulması ve haritaların düzenli olarak güncellenmesi gerekliliği, navigasyon sistemlerinde çoklu gösterim veritabanlarının kullanılmasını bir gereklilik haline getirmektedir. Bu çalışmada ilk olarak, günümüzde CBS uygulamalarının önemli bir sorunu olan veri organizasyonuna yeni bir yaklaşım getiren çoklu gösterim veritabanları, tüm bileşenleri ve avantajları ile ele alınmıştır. Ayrıca yapılan çalışmada araç sürücülerinin bir sistem dahilinde yönlendirilmesini amaçlayan araç navigasyon sistemlerinde kullanılan yol haritalarının tasarımı, çoklu gösterim veritabanları perspektifinde incelenerek söz konusu veritabanı yapısı örneklendirilmiştir. Bu kapsamda yol ağlarının, algılanması en zor parçalarını oluşturan kavşak yapıları ele alınmış ve navigasyon haritaları için uygun tasarım modellerine yönelik bir araştırma yapılmıştır. Bu amaçla, yol ağlarının ve kavşakların olası gösterimleri belirlenmiş ve farklı gösterimlerdeki objelerin birbirleri ile olan ilişkileri matematiksel olarak tanımlanmıştır. Türkiye’de bir ilk olma özelliğini taşıyan bu çalışma ile çoklu gösterim veritabanı yaklaşımının navigasyon uygulamalarında kullanılmasına yönelik temel altlık hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler :
: Çoklu gösterim veritabanları, navigasyon, genelleştirme, CBS
Kaynak :