Koyu Mod:
Yazar :
Ahmet Yavuzdoğan, Emine Tanır Kayıkçı
Özet : Günümüzde iklim değişikliği başta olmak üzere birçok nedenden dolayı deniz seviyesinin global ölçekte arttığı bilinmektedir. Deniz
seviyesinde meydana gelen bu artışlar kıyı ekosistemlerini etkilemekte ve kıyı yerleşimlerini tehdit etmektedir. Jeodezik açıdan ise uzun
dönemli deniz seviyesi gözlemleri düşey kontrol ağlarının datumunun güncellenmesi açısından önemlidir. Deniz seviyesi değişimlerinin
mevsimsel ve uzun dönemli hareketlerinin izlenmesi, modellenmesi ve geleceğe yönelik trend tahminlerinin yapılması klimatoloji, kıyı
mühendisliği, oşinografi ve jeodezi açısından oldukça önemli bir hale gelmektedir. Deniz seviyesi değişimleri ile ilgili yapılan
çalışmalar, değişkenler arasındaki ilişkileri anlamak amacıyla kullanılan korelasyon katsayıları, değişkenlerin ve hatalarının
dağılımına uygun olarak seçilmeli ve değişkenler arasındaki ilişkileri tam olarak yansıtmalıdır. Bu amaçla sıklıkla kullanılan Pearson
korelasyon katsayısı ve lineer regresyon analizi sadece değişkenlerin ve hatalarının normal dağılımda olduğu durumda lineer ilişkileri
yansıtmak için uygundur. İstatistik, ekonomi, aktüerya analizi, meteoroloji, hidroloji gibi birçok alanda sıklıkla kullanılan Kapula
fonksiyonları ise değişkenlerin ve hatalarının dağılımından etkilenmeyen, lineer ve lineer olmayan ilişkileri yansıtan, lokal
bağımlılıkları da gösterebilen korelasyon yapısıyla lineer korelasyon katsayısına göre oldukça elverişli bir korelasyon yapısı
sunabilmektedir. Bu nedenle yapılan çalışmada Ege Denizi kıyısında bulunan 5 adet mareograf istasyonundan elde edilen veriler
kullanılarak kıyılardaki uzun dönemli bağıl deniz seviyesi değişimleri ve bu değişimlerin deniz yüzey sıcaklığı ile ilişkisi Kapula temelli
bir analiz metodu ile incelenmiştir. 1990-2008 yılları arasında aylık deniz seviyesi ve deniz yüzey sıcaklığı ortalamaları kullanılarak
yapılan çalışma ile Kapula fonksiyonları yardımıyla deniz seviyesi - zaman ve deniz yüzey sıcaklığı - zaman arasındaki ilişkiler
modellenmiştir. Bu modeller kullanılarak deniz seviyesi ve deniz yüzey sıcaklığı zaman serilerinde Kapula temelli trend analizleri
yapılmıştır. Deniz seviyesi zaman serileri 1990-1999 (1. Dönem) ve 1999-2008 (2. Dönem) olarak iki farklı dönemde incelenmiştir. 1.
Dönemde deniz seviyesinde yüksek artış hızları bulunmuş, 2. Dönemde ise deniz seviyesinin azaldığı görülmüştür. Aynı şekilde deniz
yüzey sıcaklığı zaman serileri de 1990-1999 ve 1999-2008 yılları arasında iki dönemde incelendiğinde, 1. Dönemde deniz seviyesindeki
yüksek artış hızlarının deniz yüzey sıcaklığında meydana gelen ısınmadan kaynaklandığı, 2. Dönemdeki deniz seviyesindeki düşüşün
de yine deniz yüzey sıcaklığında meydana gelen soğumalardan kaynaklandığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Uygulanan Kapula temelli trend
modelleri ile lineer regresyon modelleri karşılaştırılmış, kapula temelli trend modellerinin gerçek verilere daha yakın sonuçlar verdiği
görülmüştür.
"
Anahtar Kelimeler :
Ege Denizi, Deniz Seviyesi, Mareograf, Korelasyon, Kapula, Trend Analizi
Kaynak :