Büyük Ölçekli Çalışmalarda Güncellenmiş Türkiye Jeoidinin (TG99A) Doğrudan Kullanılabilirliğinin Araştırılması

Yazar :
M.A. Gürdal, S. Ceylan

Özet :

Gelişen teknolojinin bir ürünü olarak ortaya çıkan Global Konumlama Sistemi (GPS: Global Positioning System) ölçüleri yardımıyla noktaların üç boyutlu konum bilgileri (j,l,h); kullanılan alıcı, uydu efemerisi, ölçü süresi v.b. GPS parametrelerine bağlı olarak 50 cm’den 10 m’ye kadar değişen duyarlılıklarla mutlak olarak, 0.01-100 ppm arasında değişen duyarlıklarla göreli olarak belirlenmektedir. Ancak, GPS ile yüksek duyarlılıklarla belirlenebilen nokta konum bilgileri, ülkelerin referans sistemlerinin farklılık göstermesi nedeniyle, pratik haritacılıkta doğrudan kullanılamamaktadır.

 

GPS ile WGS-84 (World Geodetic System-1984) sisteminde belirlenmiş konum bilgilerinin ülke sistemine dönüştürülmesi işlemi, GPS teknolojisinin yaygın kullanımı ile birlikte jeodezinin güncel problemlerinden biri haline gelmiştir. GPS ölçüleri ile elde edilen elipsoid yüksekliklerinin ülke yükseklik sistemine dönüştürülmesi için proje alanında, özellikle büyük ölçekli harita çalışmalarından beklenen doğruluğu sağlayan jeoid bilgisine ve bu jeoid bilgisini üretecek jeoid modeline gereksinim vardır. Ülkemizde farklı yöntemler ile jeoid belirleme çalışmaları yapılmış olup, bunlardan sonuncusu “Güncellenmiş Türkiye Jeoidi (TG-99A)”dir. TG-99A, TUTGA-99A (Türkiye Ulusal Temel GPS Ağı-1999)  ve TUDKA-99 (Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı-1999) ile uyumlu bir jeoiddir.

 

Ülkemizde, GPS ölçüleri ile TUTGA datumunda belirlenen elipsoid yüksekliklerinin TUDKA  datumundaki ortometrik yüksekliklere dönüştürülmesi amacıyla, Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği taslağında farklı yöntemler önerilmekte olup, geometrik nivelman ölçmesini gerektirmemesi nedeniyle en pratik ve en ekonomik olan yöntem “TG-99A’nın doğrudan kullanılması” yöntemidir.

 

Bu yazıda, ülke genelinde yapılacak büyük ölçekli harita üretimi çalışmalarında, GPS ile TUDKA datumunda ortometrik yükseklik belirleme amacıyla TG-99A’nın doğrudan kullanılabilirliği, başka bir ifade ile TG-99A’nın iç doğruluğuna ilişkin araştırma sonuçları verilmektedir. Araştırmada, ülke geneline dağılmış test noktalarının GPS/Nivelman jeoid yükseklikleri (N_GPS/Niv) ile TG-99A’dan prediksiyon ile hesaplanan jeoid yükseklikleri (N_TG-99A) arasındaki farklar incelenmiştir. Bu amaçla, araştırmada test noktası olarak, Harita Genel Komutanlığı tarafından 2000-2003 yıllarında Türkiye genelinde 45 farklı bölgede, harita üretimi ve mühendislik amaçlı çalışmalarda kullanılan 167 adet GPS/Nivelman noktası seçilmiştir. Türkiye genelinde dağılmış 167 adet test noktasında hesaplanan                       (N_GPS/Niv - N_TG-99A) farklarının en küçüğü –42.9 cm, en büyüğü 34.7 cm, ortalaması –0.5 cm ve standart sapması ±12.7 cm olarak hesaplanmıştır. Bu farkların, Türkiye’nin yarısından fazlasını oluşturan iç bölgelerde ±10 cm’den daha küçük, deniz kıyıları ile ülke sınırlarına yakın bölgelerde daha büyük olduğu belirlenmiştir. Farkların ±10 cm’den daha küçük olduğu bölgelerde, TG-99A’nın TUDKA datumunda ortometrik yükseklik belirleme amacıyla doğrudan kullanılabileceği değerlendirilmektedir.

 

Anahtar Kelimeler :
Türkiye Jeoidi (TG-99A), jeoid, elipsoid yüksekliği, ortometrik yükseklik, GPS ile ortometrik yükseklik belirleme.

Kaynak :

Dosyayı İndir